Van kluis naar kussen: de collectie Anatomische tekeningen
Van etsen met vergroeide ruggenwervels en fraaie gestoffeerde anatomische atlassen tot kleurige tekeningen van allerlei organen, zowel oud als modern. De topcollectie anatomische tekeningen van de Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL) biedt een overzicht van drie eeuwen medische tekenkunst. In de talkshow ‘Van Kluis naar Kussen’ spreken kenners over het belang van deze tekeningen. Daarnaast is de collectie nu voor iedereen te bekijken in Digital Collections. En in de online tentoonstelling ‘Anatomische tekeningen: een drietal visies’ zijn enkele typerende voorbeelden uit deze rijke collectie te zien.
Presentator Garrelt Verhoeven gaat in gesprek met Pancras Hogendoorn, hoogleraar pathologie en decaan van het LUMC, Paul Dijstelberge, conservator en universitair docent Boekwetenschap van de UvA, Anne Wellink, studente Kunstgeschiedenis en Jef Schaeps, conservator Prenten en tekeningen. Centraal staan de achtergronden van de collectie en het gebruik ervan in onderwijs, onderzoek en publicaties. En natuurlijk komen er stukken op tafel, tekeningen, prenten en een indrukwekkende anatomische atlas: van kluis naar kussen!
Anatomische tekeningen in Digital Collections
Bijna 4400 tekeningen demonstreren de medische tekenkunst vanaf het begin van de achttiende eeuw tot nu. De meeste tekeningen zijn in Leiden ontstaan, in of rond het academische ziekenhuis. Bekende anatomen als Bernard Siegfried Albinus, Gerard Sandifort en Andreas Bonn maakten tekeningen of lieten die maken door professionele tekenaars, zoals Jan Wandelaar, Abraham Delfos of, in de twintigste eeuw, H.G. Wetselaar of J. Tinkelenberg. Vaak gebeurde dat als voorbereiding voor publicaties maar ook voor onderzoek en onderwijs. De tekeningen werden gemaakt naar specimina die het resultaat waren van secties. Het hele menselijke lichaam komt aan bod in talloze tekeningen, botten en organen, gezond en ziek, de ontwikkeling van de foetus, aangeboren afwijkingen, het is allemaal te vinden. Maar ook minder voor de hand liggende onderwerpen zoals antropologische tekeningen of dieren, die vaak bestudeerd werden ter vergelijking met het menselijke lichaam. De ononderbroken reeks tekeningen vanaf 1700 tot nu geeft een uniek en fascinerend beeld van de ontwikkeling, de techniek en de functies van anatomische tekeningen. En van hun schoonheid. Want ondanks de soms minder prettige onderwerpen, zijn de tekeningen vaak prachtig om te zien. Bekijk de tekeningen in Digital Collections.
Online tentoonstelling
Het is bijna onmogelijk recht te doen aan de omvang en variatie van de collectie Anatomische tekeningen. Toch is dat wat de online tentoonstelling Anatomische tekeningen: een drietal visies beoogt. Door drie thematische paden te kiezen, geeft de tentoonstelling een goede indruk van de collectie in al haar gevarieerdheid, van oud tot nieuw. Die drie paden zijn Vergankelijkheid, Onderwijs en Tekentechnieken. De tentoonstelling werd samengesteld door Anne Wellink, die ook in de ‘Van Kluis naar Kussen’ aflevering is te zien, als opdracht tijdens een stage bij de UBL. De dichter Jolien Hilhorst draagt het gedicht ‘De gever’ voor, dat zij schreef voor het snijzaalmonument in Rotterdam.
We zijn er nog niet
Hoewel alle tekeningen nu in Digital Collections online staan, is van sommige tekeningen is niet direct duidelijk wat het onderwerp is. Niet ieder botje of stukje weefsel is meteen herkenbaar. Dergelijke tekeningen zijn in de bestanden te vinden als ‘Unidentified subject’. Ziet u zulke tekeningen en weet u meer, laat het ons weten.