Kester Freriks gastschrijver bij Universitaire Bibliotheken Leiden
Natuurschrijver Kester Freriks, tevens verbonden aan NRC Handelsblad, is aangesteld als gastschrijver bij de Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL). Aan de hand van bijzondere grenzen op oude landkaarten gaat Freriks samen Martijn Storms, conservator Kaarten & Atlassen, op zoek naar de sporen van deze grenzen in de cultuurgeschiedenis én in het Nederlandse landschap. Het resultaat van de samenwerking tussen schrijver en conservator wordt beschreven in het boek Grensverkenningen. Langs oude grenzen in Nederland. Het gastschrijverschap vindt plaats ter gelegenheid van Leiden European City of Science 2022, wanneer Leiden een jaar lang de Europese hoofdstad van de wetenschap is.
Land van grenzen
Kaarten van het Nederland van vroeger vertellen prachtige verhalen. Of ze nu getekend zijn, met de hand zijn ingekleurd of zijn gedrukt. Kester Freriks is verrast door het enorme aantal Nederlandse kaarten dat grenzen afbeeldt: “Grenslijnen, waterlinies, riviergrenzen, staatsgrenzen, dijken en sloten als grenzen, ja, zelfs de grens tussen eb en vloed of tot waar luidende klokken hoorbaar zijn. Nederland was een land van grenzen en het is een spannende vraag om te onderzoeken wat er van al die grenzen nog over is.” Samen met conservator Martijn Storms verdiept Freriks zich in de cultuurhistorische achtergronden van de grenzen en de kaarten waar ze op te vinden zijn. En hij gaat ook daadwerkelijk op pad om de sporen van de gekozen grenzen in het landschap te traceren en om in gesprek te gaan met bewoners en historici in de uiteenlopende provincies. “We willen de papieren collectie tot leven wekken en ontraadselen waarom Nederland een land van grenzen is.”
-
Balthasar Florisz. van Berckenrode, naar Floris Balthasars, Manuscriptkaart van het ambacht Voorschoten. De oranje grens door Leidschendam is de landscheiding tussen Rijnland en Delfland (BPL 2028, fol. 41v-42r). -
Kaart van het Hoogheemraadschap van de Uitwaterende Sluizen in Kennemerland en West-Friesland met daarop ingetekend de inundatiegebieden en verdedigingswerken naar aanleiding van de Britse-Russische expeditie van 1799, uit het bezit van militair en waterstaatkundig ingenieur Cornelis Krayenhoff (COLLBN Port 22 N 28). -
Manuscriptkaart van verschillende grenzen tussen de Republiek en de Spaanse Nederlanden in Zeeuws-Vlaanderen. Een nieuw voorgestelde grens is met een draad opgespannen (COLLBN Port 37 N 121). -
Schetskaart van de landerijen onder de heerlijkheid Doorwerth, ca.1700 (COLLBN Port 10 N 208). -
Jacobus Franciscus Naus, Voorstel voor de grens tussen Limburg en Pruissen voor het congres van Wenen in 1815 (COLLBN Port 1 N 138).
Collectie Bodel Nijenhuis
Het fundament voor de cartografische collectie van de UBL werd gelegd door de Leidse verzamelaar Johannes Tiberius Bodel Nijenhuis (1797-1872). Bodel Nijenhuis studeerde rechten aan de Universiteit Leiden en promoveerde daar in 1819. Twee jaar later werd hij firmant van het befaamde uitgevershuis van zijn grootvader, Johannes Luchtmans in Leiden. In 1848 werd deze uitgeverij overgenomen door E.J. Brill en kon Bodel Nijenhuis zich volledig richten op zijn levensdoel: het verzamelen van kaarten, topografische prenten en tekeningen, historieprenten, portretten en plaatsbeschrijvingen. Bij zijn overlijden in 1872 -volgend jaar 150 jaar geleden- liet Bodel Nijenhuis zijn collectie van meer dan 50.000 kaarten en 300 atlassen na aan de UBL, waaronder enkele duizenden unieke, handgetekende kaarten.
Boek Grensverkenningen
Het resultaat van de samenwerking tussen schrijver en conservator zal in het voorjaar verschijnen bij uitgeverij Athenaeum in Amsterdam, onder de titel Grensverkenningen. Langs oude grenzen in Nederland. De talloze vormen van grenzen die Freriks tijdens zijn gastschrijverschap onderzoekt worden samengebracht tot een caleidoscopisch beeld van de omgang van de mens met het landschap.
Kester Freriks & Martijn Storms
Kester Freriks (1954) schreef een groot aantal romans, essays en natuurboeken. Hij is verbonden aan de Boeken- en Cultuurredactie van NRC Handelsblad. Zijn werk werd bekroond met de Van der Hoogt-prijs voor Literatuur en genomineerd voor de Jan Wolkers Prijs voor het beste Natuurboek en de Jan Hanlo Essayprijs. Martijn Storms (1978) is conservator Kaarten & Atlassen bij de UBL. Hij schreef tal van artikelen over de geschiedenis van de cartografie.