Nobelprijs voor de Literatuur toegekend aan Abdulrazak Gurnah - een leeslijst
De Nobelprijs voor de Literatuur van 2021 is toegekend aan Tanzaniaanse auteur Abdulrazak Gurnah. In een toelichting noemt de Zweedse Academie Gurnah’s “compromisloosheid en compassie bij het doorgronden van de effecten van het kolonialisme en het lot van de vluchteling in de kloof tussen culturen en continenten” als reden voor de toekenning. Alle boeken in de onderstaande lijst zijn afkomstig uit de collecties van het African Studies Centre Leiden en zijn te lenen via de catalogus van de Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL).
Gurnah werd in 1948 geboren op Zanzibar en vertrok als student op zijn twintigste naar Groot-Brittannië. In 1982 promoveerde hij aan de Universiteit van Kent, waar hij sindsdien werkt als onderzoeker en docent. Zijn aandacht gaat in het bijzonder uit naar postkoloniale literatuur van schrijvers als V.S. Naipaul, Salman Rushdie, Jamaica Kincaid en Zoë Wicomb. Hij is de auteur van tien romans, waarvan Paradise (1994) en By the Sea (2001) de bekendste zijn. Ook stelde hij twee essaybundels samen onder de titel Essays on African Writing. Twee van zijn romans werden naar het Nederlands vertaald: in 1989 verscheen bij uitgeverij Arachne Herinneringen aan mijn zwarte rotjeugd en in 1994 bij Van Gennep Paradijs.
Zijn meest recente roman is Afterlives (2020), waarin kolonialisme, geweld en oorlog wederom belangrijke thema’s zijn.
Gurnah is de eerste Afrikaanse auteur van kleur die de Nobelprijs wint sinds Wole Soyinka in 1986.
Om een titel te lenen, volg de link onder de titel, of zoek er zelf naar in de Catalogus.
Paradise
1994
De bekendste roman van Gurnah is zonder enige twijfel Paradise, die in 1994 werd gepubliceerd en waarmee hij doorbrak naar een groter publiek. In 1994 haalde Paradise de shortlist van de Booker Prize. In de roman staat het personage Yusuf centraal. Als hij twaalf jaar is wordt hij door zijn vader als afbetaling van een schuld verkocht aan een rijke zakenman. Daardoor verlaat Yusuf het eenvoudige, rurale leven op het platteland en komt hij terecht in het prekoloniale stadsleven in Oost-Afrika. Anders Olsson, hoofd van het Nobelprijscomité, stelde dat Paradise “duidelijke verwijzingen bevat naar Joseph Conrad, vanwege het portretteren van de reis van de jonge en onschuldige Yusuf naar het 'hart van de duisternis'.”
Afterlives
2020
Gurnah's nieuwste boek Afterlives werd pas in 2020 gepubliceerd en kan in zekere zin worden gezien als een vervolg op Paradise. De historische roman verkent het leven in Duits Oost-Afrika, zoals Zanzibar toen bekend stond, net voor de Eerste Wereldoorlog, in wat nu bekend staat als Tanzania. In de roman volgen we enkele personages gedurende een periode van vijftig jaar, terwijl de regio werd onderworpen aan Duitse en later Britse koloniale overheersing. Het verhaal gaat chronologisch verder waar Paradise eindigt en Gurnah gebruikt vergelijkbare verteltechnieken. Het boek is geprezen om de historisch accurate beschrijving van het koloniale verleden van Oost-Afrika. Door het opvoeren van complexe personages en de beschrijving van soms gruwelijke scènes heeft Gurnah een uitdagend en aangrijpend werk geschapen.
The Last Gift
2011
In The Last Gift vertelt Abdulrazak Gurnah het verhaal van Abbas, die, net als Gurnah zelf, in zijn jonge jaren van Zanzibar naar het Verenigd Koninkrijk verhuist. Na een diabetische aanval te hebben overleefd, wordt de 63-jarige Abbas bedlegerig. Als zijn twee volwassen kinderen naar huis terugkeren en zijn vrouw voor hem zorgt, realiseert Abbas zich dat hij niet langer in staat is het verhaal van zijn jeugd te vertellen dat hij altijd voor zijn familie heeft verborgen. Tegelijkertijd worstelen zijn kinderen met soortgelijke problemen: ze voelen zich allebei anders behandeld in Engeland en worstelen allebei met het vinden van woorden voor hun vroegere en huidige ervaringen. Een kroniek van een familie verandert zo in een verhaal over migratie naar en leven in het Verenigd Koninkrijk.
Essays on African Writing: 1: A Re-Evaluation & 2: Contemporary Literature
1994-1995
Naast het schrijven van zijn eigen werk, heeft Abdulrazak Gurnah ook twee essaybundels over Afrikaanse literatuur uitgegeven. In zijn Essays on African Writing laat hij Afrikaanse schrijvers en experts op het gebied van Afrikaanse of Caribische literatuur aan het woord. Hun onderwerpen variëren van recensies van specifieke schrijvers en hun werk tot discussies over hele poëzietradities. Volgens recensente Helen Kapstein is het eerste deel van de collectie bedoeld om meer gevierde Afrikaanse auteurs te benaderen vanuit nieuwe perspectieven, terwijl het tweede deel minder bekende schrijvers over het voetlicht brengt. Voor beide delen schreef Gurnah een inleiding.
Gravel Heart
2017
Gravel Heart vertelt het verhaal van Salim, die opgroeit in Zanzibar tijdens de strijd voor onafhankelijkheid en vervolgens afreist naar het Londen van de jaren 70. Terwijl hij hoopt te ontsnappen aan Zanzibar en zijn complexe en gespannen relatie met zijn ouders, ontdekt Salim op een harde wijze dat de enige manier om het trauma uit zijn kindertijd te overwinnen is om het onder ogen te zien - er niet voor weg te lopen. In Gravel Heart verbindt Abdulrazak Gurnah de geschiedenis van Zanzibar en Londen door de ervaringen van Salim, die zich tussen beide werelden begeeft. Het resultaat is een boeiend en bijtend beeld van het Britse postkolonialisme.
Memory of Departure
1987
In 1987 debuteerde Gurnah met de roman Memory of Departure, die gaat over een mislukte opstand aan de oostkust van Afrika. De familie van hoofdpersonage Hassan Omar valt na een opstand ten prooi aan armoede. De beloftes van vrijheid, onafhankelijkheid en een betere toekomst worden door de nieuwe machthebbers na de opstand niet waargemaakt. Uit vrees voor het vertrek van getalenteerde jongeren voert de nieuwe regering een actief ontmoedigingsbeleid, zodat jongeren niet naar het buitenland zullen afreizen. Uiteindelijk vertrekt Omar naar een rijke oom in Nairobi, waar hij een luxeleven leidt, tot hij meer ontdekt over het verleden van zijn oom en diens rijkdom, die niet geheel los staat van het hypocriete en corrupte politieke systeem dat hij zo verafschuwt.
Neem contact op met uw vakreferent
Mist u een boek in deze lijst of wilt u de UBL vragen een boek van of over Abdulrazak Gurnah te verwerven? Neem dan contact op met onze vakreferenten.