Online tentoonstelling - Cicero in Leidse handschriften
Marcus Tullius Cicero (106-43 v.Chr.) is een van de beroemdste Latijnse auteurs uit de klassieke oudheid. Zijn ongeëvenaard geachte retorische vaardigheden hebben grote invloed gehad op het politieke bedrijf. Ook zijn republikeinse idealen informeren nog steeds het politieke debat. In de Bijzondere Collecties van de Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL) berust een groot aantal Cicero-handschriften. De online tentoonstelling 'Cicero in Leidse handschriften' geeft een indruk van de rijkdom van deze collectie.
In de tentoonstelling worden Cicero’s teksten gepresenteerd aan de hand van de handschriften uit de Leidse Bijzondere Collecties, met speciale aandacht voor de bijzonderheden in de geschriften: de fouten die in de teksten zijn geslopen bij het overschrijven en de vragen die deze fouten opriepen. Interessant zijn bijvoorbeeld de commentaren die eerdere eigenaren van de handschriften in de marges noteerden. Deze notities leren ons van alles over de manier waarop men Cicero in vroeger eeuwen las en wat men wel en wat men niet belangrijk vond in zijn werk.
Tekstoverlevering
De grote Romeinse schrijvers – Vergilius, Tacitus, Ovidius en ook Cicero – kennen wij doordat hun teksten eeuwenlang kundig zo nauwkeurig mogelijk werden overgeschreven. Handschriften uit de tijd van de auteurs zelf zijn niet bewaard gebleven. Voor onze kennis van deze teksten moeten we daarom doorgaans vertrouwen op middeleeuwse afschriften. De verzameling Cicero-handschriften in de UBL telt een aantal voor de tekstoverlevering belangrijke handschriften, waarvan de oudste dateren uit de Karolingische tijd (9e eeuw n.Chr.)
-
1.2 VLQ 33 fol. 1v -
4.1 VLQ 130 fol. 32v -
1.1 VLQ 33 fol. 2r -
2.5 VLF 49 fol. 1r -
3.1 BPL 222 fol. 1r
Retorica
Cicero was voor velen in de middeleeuwen een leermeester van de welsprekendheid; soms werd hij zelfs als belichaming van de retorica beschouwd. Omdat men zijn werken vooral in het retorisch onderwijs tegenkwam, herinnerde men zich hem nauwelijks als politicus of filosoof; hij groeide daardoor uit tot het schoolvoorbeeld van welsprekendheid. Cicero’s retorisch handboek De inventione (Het vinden van argumenten) is een van de best-overgeleverde werken in de middeleeuwen. Er zijn talloze afschriften van gemaakt voor gebruik in het retorisch onderwijs.
Andere werken
Naast de retorische werken hebben we van Cicero nog veel meer geschriften overgeleverd gekregen. Hij was een productief man die zich met politiek, rechtspraak en filosofie bezighield. Zo schreef hij boeken over uiteenlopende filosofische vraagstukken als het nut van voorspellingskunst, de aard van de goden, de vrees voor de dood, de plichten van een staatsburger en de rol van het lot in het menselijk leven.