Het Israëlisch-Palestijns conflict – een leeslijst
Spanningen tussen Israël en Palestina liepen in mei opnieuw hoog op, met honderden – vooral Palestijnse – doden tot gevolg. Nu een staakt-het-vuren enige respijt lijkt te geven is er gelegenheid om te reflecteren op de geschiedenis van het conflict. Zijn er lessen te trekken uit het verleden? Hoe schrijven historici met verschillende achtergronden over het conflict? Hoe is het om als moslim of als christen in Israël te leven? Welke rol zou de internationale gemeenschap kunnen of moeten spelen in het vredesproces? En zijn er lessen te trekken uit eerdere vredesonderhandelingen? De onderstaande leeslijst bestaat uit zes gerenommeerde analyses van het conflict en één roman, waarin de verschillende partijen en de ideologieën die zo’n belangrijke rol spelen in het aanhoudende conflict naar voren komen, geschreven vanuit verschillende perspectieven.
Het conflict tussen Israël en Palestina duurt al meer dan zeventig jaar. Wetenschappers hebben er in die tijd veel onderzoek naar kunnen doen en er talloze boeken over geschreven. Dat wil niet zeggen dat iedere analyse van het conflict even zwaar gewogen kan worden. Bij het bestuderen van het conflict tussen Israël en Palestina is het van groot belang jezelf tijdens het lezen bepaalde vragen te stellen: wie heeft het boek geschreven? Is de inhoud van het boek beïnvloed door de ideologie van de auteur? En in hoeverre zijn er wetenschappelijke methoden toegepast bij het schrijven van het boek? Met andere woorden: het toepassen van bronnenkritiek. Met deze vragen in het achterhoofd selecteerden wij deze boeken, maar geen van de titels werd geschreven vanuit een volledig neutraal standpunt. Daarom presenteren we de titels met context, maar laten wij het aan de lezer om een oordeel te vellen over de betrouwbaarheid van het bronmateriaal.
Alle boeken in de onderstaande lijst zijn afkomstig uit de collecties van de Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL), maar zijn slechts een selectie van de honderden boeken die de UBL over dit onderwerp bezit. Klik op de link onder de titel van het boek om het aan te vragen, of zoek zelf in onze Catalogus.
Mike Berry and Greg Philo, Israel and Palestine: Competing Histories.
London: Pluto Press, 2006
Het conflict tussen Israël en Palestina kan worden gerekend tot de meest controversiële onderwerpen in de wereldpolitiek. Daarom kozen Philo en Berry ervoor om niet zomaar een beknopte geschiedenis te schrijven. In plaats daarvan kozen zij ervoor om hun betoog te verrijken met verschillende en vaak conflicterende zienswijzen op de belangrijkste momenten van conflict, gevechten en ontwikkelingen in Israël en Palestina vanaf de late 19e eeuw. Dit boek is daardoor niet alleen nuttig voor lezers die geïnteresseerd zijn in hoe het conflict zich heeft ontwikkeld, maar ook in hoe het werd besproken.
Avi Shlaim, Israel and Palestine: reappraisals, revisions, refutations.
London: Verso, 2019
Dit boek, van een Joods-Israëlische auteur van Iraakse komaf, bevat een verzameling essays over het Israëlisch-Palestijns conflict dat chronologisch en coherent is opgesteld, zodat het gebruikt kan worden als een historisch overzichtswerk. Avi Shlaim wordt naast Ilan Pappé en Benny Moris gerekend tot de ‘New Historians’, een groep Israëlische historici die zich uitermate kritisch hebben opgesteld tegenover het traditionele zionistische narratief. Hoewel Shlaim het bestaansrecht van Israël en de legitimiteit van de grenzen van vóór 1967 erkent, houdt hij met name Israël verantwoordelijk voor de voortduring van het conflict. Vanzelfsprekend is er veel kritiek op de New Historians gekomen, zoals bijvoorbeeld van de Israëlisch-Britse historicus Efraim Karsh in zijn boek Fabricating Israeli History: The “New Historians” (1997), waarin hij de drie belangrijkste New Historians bekritiseert.
Edward Said, The Question of Palestine.
London: Routledge, 1980
Hoewel Edward Said vooral bekendheid verwierf met zijn invloedrijke boek Orientalism, was hij ook mediacommentator voor het Israël-Palestina conflict en was hij actief in Palestijnse politiek. In The Question of Palestine bekritiseert Said onder meer het oriëntalisme dat de Westerse blik op het conflict, volgens hem, in grote mate bepaalt. Volgens hem zorgde dit er tot in de jaren zeventig voor dat veel westerse regeringen en het brede publiek zich vooral richtten op de Israëlische visie, ten koste van de opvattingen, ervaringen en het lijden van Palestijnen. Net als Oriëntalism was dit boek in gelijke mate invloedrijk en controversieel. De UBL biedt naast deze boeken ook toegang tot latere werken van Said over dit onderwerp, zoals Oslo to Iraq and the Road Map (2004) en reviews, kritiek en reflecties op zijn narratief en beweringen.
Gil Troy, The Zionist Ideas: Visions for the Jewish Homeland. Then, Now, Tomorrow.
Lincoln: The Jewish Publication Society, 2018
Een van de belangrijkste zaken om het Israëlisch-Palestijnse conflict te begrijpen, is het idee van het zionisme: het recht op een Joods thuisland in Israël. Het doel van het door Troy geredigeerde boek is het introduceren van een grote verscheidenheid aan zionistische denkers, van de vroege 19e eeuw tot het heden, met een nadruk op de diversiteit van het hedendaagse zionistische gedachtegoed. Het boek is daarom ingedeeld in drie delen met de titels: The Founders, The Builders en The Torchbearers. Ieder deel is op zijn beurt weer ingedeeld in zes denkrichtingen binnen het zionisme: het politiek, arbeiders-, revisionistisch, religieus, cultureel en diasporazionisme.
Sayed Kashua, עקוב אחר שינויים / Wijzigingen bijhouden / Track Changes.
Modi’in, 2017
Naast de Palestijnse bewoners van de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook is ook ongeveer 20% van de bevolking van Israël Palestijns. Dit is de niet-Joodse bevolking van het mandaatgebied Palestina dat bij de oprichting van de staat Israël in 1948 binnen het Israëlische grondgebied is gebleven en Israëlisch staatsburgerschap heeft gekregen. Sayed Kashua is een Palestijns-Israëlische schrijver die, hoewel Arabisch zijn moedertaal is, altijd in het Hebreeuws heeft geschreven. In zijn romans komt duidelijk naar voren wat het betekent om Palestijn in Israël te zijn. Lang heeft Kashua gedroomd van een Israël waarin Joden en Arabieren gelijkwaardige burgers zouden zijn, maar in 2014 heeft hij zijn droom opgegeven en is naar de Verenigde Staten geëmigreerd. Wijzigingen bijhouden is zijn laatste roman, en zowel het Hebreeuwse origineel als de Nederlandse en Engelse vertalingen zijn in de Universiteitsbibliotheek beschikbaar.
Una McGahern, Palestinian Christians in Israel: State Attitudes towards Non-Muslims in a Jewish State.
London: Routledge, 2011
Hoewel het Israëlisch-Palestijns conflict vaak wordt gezien als een Joods-islamitisch conflict, is een kleine minderheid van de bevolking van Israël en Palestina christelijk. Bekende steden met een grote christelijke bevolking zijn Bethlehem, dat onder de Palestijnse Autoriteit valt, en Nazareth, dat in Israël ligt. De meeste christenen zijn Arabischtalig en kunnen dan ook worden gezien als Palestijnse christenen. De laatste jaren zijn er echter ook meer groepen christenen in Israël die zich meer met de staat Israël verwant voelen en niet als Arabisch of Palestijns gezien willen worden. Dit boek gaat over de zeer complexe situatie van christenen in Israël en behandelt bijvoorbeeld gezamenlijke protesten met moslims tegen het Israëlische bestuur, maar ook de soms moeizame verhoudingen tussen Israëlische christenen en moslims onderling.
Jonathan Gribetz, Defining Neighbors: Religion, Race and the Early Zionist-Arab Encounter.
Princeton: Princeton University Press, 2014
Al ver voor de oprichting van de staat Israël kwam de Joodse immigratie naar Palestina op gang; eerst binnen het Osmaanse Rijk en na de Eerste Wereldoorlog binnen het Britse mandaatgebied Palestina. Zionisten en Arabieren staan tegenwoordig weliswaar vaak tegenover elkaar, maar in de vroege twintigste eeuw was het contact tussen Joden uit Europa en Arabieren in Palestina helemaal niet voorbestemd om uit te groeien tot een onoplosbaar conflict. Jonathan Gribetz gaat in dit boek diep in op de intellectuele contacten tussen de Arabische intellectueel Muhammad Ruhi al-Khalidi uit Jeruzalem en de lexicograaf Eliezer Ben-Yehuda, die in 1881 naar Palestina was geëmigreerd en bekendstaat als een van de grondleggers van het Modern Hebreeuws. Wat blijkt is dat, ondanks bezorgdheden over massale immigratie naar Palestina, de twee vooral benadrukten dat Arabieren en Joden grote religieuze en culturele overeenkomsten hadden.
Neem contact op met uw vakreferent
Mist u een boek in deze lijst of wilt u de UBL vragen een boek over Israël, Palestina of het Israëlisch-Palestijns conflict te verwerven? Neem dan contact op met onze vakreferenten.