Oude drukken en bijzondere uitgaven in Digital Collections
De Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL) heeft circa 2300 oude drukken en bijzondere uitgaven digitaal beschikbaar gemaakt via Digital Collections. Hiermee is een klein maar belangrijk deel van een van de oudste en belangrijkste boekencollecties in Nederland digitaal en in hoge resolutie beschikbaar gemaakt voor onderzoek, onderwijs en het belangstellende publiek.
Digitale oude drukken en bijzondere uitgaven
De online beschikbare collecties zijn zeer divers en bevatten zowel historisch-wetenschappelijke werken en literatuur, als alledaags historisch drukwerk. De Rare Books collectie bevat enkele van de oudste gedrukte werken uit de Leidse collecties, bijvoorbeeld verschillende incunabelen uit de vijftiende en zestiende eeuw, wetenschappelijke uitgaven van Leidse wetenschappers, maar ook kleurboekjes van kort na de Tweede Wereldoorlog.
Een belangrijk deel van de Bibliotheca Thysiana, de privé-bibliotheek van Johannes Thysius, is ook deels digitaal beschikbaar gemaakt. De fysieke collectie van Thysius wordt nog steeds bewaard in de oorspronkelijke zeventiende-eeuwse bibliotheek aan het Rapenburg. Deze collectie bevat een grote verscheidenheid aan wetenschappelijk drukwerk, opvallend aangezien Thysius’ tijdgenoten vooral handschriften verzamelden. Alle titels zijn opgenomen in de Catalogus van de UBL.
De collectie Boekenoogen bevat zo’n vijfhonderd boeken die door de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde werden verworven, voordat het boekenbezit na de dood van taalkundige Gerrit Jacob Boekenoogen (1868-1930) werd geveild. De collectie bevat Nederlandse literatuur, met een focus op volksverhalen en sprookjes; een unieke collectie in Nederland.
Oude drukken in verleden en heden
Al sinds de oprichting van de Leidse Universiteitsbibliotheek bestaat de ruggengraat van de Leidse collecties uit gedrukte boeken. Zo was de Polyglotbijbel, die gedrukt werd door meesterdrukker Christoffel Plantijn en die door Willem van Oranje symbolisch aan de Universiteit Leiden werd geschonken, het eerste boek dat in de bibliotheek terecht kwam. In de jaren daarna stonden handschriften en drukwerk gebroederlijk naast elkaar op de plank, tot de handschriften in de achttiende eeuw werden afgezonderd van de drukken en in aparte kasten werden geplaatst. Het zou tot de negentiende eeuw duren tot de oudste en meest bijzondere gedrukte werken werden overgebracht van de ‘gewone’ bibliotheekcollectie naar wat wij nu kennen als de Bijzondere Collecties. Veel van het nu online beschikbare drukwerk is afkomstig uit de collectie van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde die sinds 1877 als permanente bruikleen door de UBL wordt beheerd.
Het digitaliseringsproces van boeken is niet alleen tijdrovend, maar ook duur. Daarnaast zijn gedrukte boeken vaak niet uniek, waardoor andere instellingen soms edities van boeken die in de UBL aanwezig zijn al digitaal beschikbaar hebben gemaakt. In dat geval slaat de UBL een dergelijke titel over. Dit is de belangrijkste rede voor de beperkte omvang van de digitale oude drukkencollectie in Digital Collections, zeker in vergelijking met de gedigitaliseerde handschriften. Toch zijn veel Leidse boeken wel digitaal beschikbaar via andere platforms. De UBL heeft duizenden boeken beschikbaar gesteld aan digitaliseringsprojecten van de Koninklijke Bibliotheek en Google. De UBL streeft ernaar deze gedigitaliseerde werken zo snel mogelijk ook binnen Digital Collections beschikbaar te maken.
-
Graue, Claes de, “Den spieghel historiael houdende in hem alle hystoryen der waerachtiger Cronijcken ende der Bibelen ende der godlijcker scriftueren met alle gheschiedenissen ende vreemtheden der Hystorien ende der Poetrien die welcke waerachtich sijn... ”, (Antwerpen 1515) (1498 C 5) -
Vondel, Joost van den (1587-1679), “Op het onweder van 's lants bussekruit te Delft. Plurima mortis imago. Aen den heer Joan van Maerseveen, ridder van St. Michiel”, (Amsterdam 1654) (THYSPF 6423) -
Bazelius, Niclaes, “Een nieuwe Prognosticatie vanden wonderlijcken ende ellendighen Jare ons Heeren 1578. Midsgaders de beschryuinghe vande Comete des voorleden Jaers. Ghecalculeert by M. Niclaes Bazelius, Medecijn ende Chirurgijn ordinaris der stede ende Casseltye van Sinte Winox-Bergen in West-Vlaenderen”, (Antwerpen 1578) (THYSPF 326) -
Valturius, Robertus ( -1483) “De re militari. XII” (Verona 1472) (THYSIA 1601) -
Auteur onbekend, “Hoera! de Canadezen komen”, (1945/1946) (20679 D 129) -
Auteur onbekend, “Hoera! de Canadezen komen”, (1945/1946) (20679 D 129)
Over Digital Collections
Via Digital Collections maakt de UBL gedigitaliseerd en digital born materiaal beschikbaar. Het platform bevat uitgebreide functionaliteiten zoals het zoeken in full-text in gedrukte werken, het inzoomen op de beelden en de mogelijkheid om zelf HD-afbeeldingen te downloaden. Ook kan op materiaalsoort worden gezocht, kunnen zoekacties worden verfijnd, is er een koppeling met de bibliotheekcatalogus en kan tegelijk in verschillende collecties worden gezocht. Via de collectiepagina’s is iedere collectie ook apart goed toegankelijk. De gedigitaliseerde materialen zijn van duurzame links voorzien waardoor deze geschikt zijn voor verwijzingen op websites en in wetenschappelijke publicaties. Voor veel van het gedigitaliseerde materiaal geldt een CC-BY licentie: het materiaal kan door iedereen worden gebruikt. Er wordt voortdurend nieuw materiaal via Digital Collections toegankelijk gemaakt door de UBL. Een groot deel van de stukken is in te zien met de Leidse IIIF Advanced Viewer. Om de functionaliteit van Digital Collections optimaal te benutten kunnen gebruikers de Digital Collections instructievideo’s bekijken.