Alumnus schenkt boek uit bibliotheek van Rudolph Cleveringa
Van alumnus Jan van Lookeren Campagne ontving Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL) onlangs een bijzondere schenking, namelijk een exemplaar van Hugo de Groot, Inleydinge tot de regts-geleertheyt (1692), afkomstig uit de bibliotheek van Rudolph Cleveringa. Van Lookeren Campagne kreeg het boek in zijn studietijd tijdens een etentje bij de hoogleraar cadeau. De UBL bezit al verschillende exemplaren van het boek, maar omdat dit exemplaar van Cleveringa afkomstig is en zijn handtekening en ex libris bevat, wordt het opgenomen in de Bijzondere Collecties. Het ex libris van Cleveringa werd ontworpen door de bekende sierkunstenaar Chris Lebeau, die aan het einde van de Tweede Wereldoorlog door de bezetter in concentratiekamp Dachau werd vermoord. In dit exemplaar komen het recht en verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog zo op dramatische wijze samen. Cleveringa hield op 26 november 1940 in Leiden een vlammende protestrede tegen de anti-Joodse verordeningen van de Duitse bezetter.
Een bijzondere jeugdvriendschap
Jeugdvrienden Cleveringa, de juridisch geschoolde diplomaat en minister van Buitenlandse Zaken in de periode 1939-1946, Mr. Eelco van Kleffens (1894-1983) en de latere kinderarts en hoogleraar kindergeneeskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen Jan van Lookeren Campagne (1894-1978), ondernamen na hun eindexamen in de zomer van 1913 een gezamenlijke zeereis op het schip Bacchus van de K.N.S.M. naar St. Petersburg. Cleveringa noteerde op zondag 10 augustus 1913, de dag dat het schip de haven van Amsterdam uitvoer, in zijn dagboek:
‘Gistermorgen zijn we dan, Jan, Eelco en ik, uit Den Haag vertrokken naar Amsterdam, waar we eerst enige boodschappen hebben gedaan, passagebiljetten hebben genomen naar Petersburg. Wij lopen maar overal rond, krijgen veel te zien, leren allerlei scheepstermen, enz.’
Portret van R.P. Cleveringa, hoogleraar aan de Rechtenfaculteit van Universiteit Leiden. Auteur onbekend, (PK-PT-337).
De tijd aan boord brachten ze door met sjoelen en kaarten. Van verveling was geen sprake. Met mooi weer werd er aan dek gerookt. De reis voerde hen door de Sont en langs Kopenhagen. Op 15 augustus voer het schip de haven van Sint-Petersburg binnen. In St. Petersburg bezochten de drie vrienden een aantal musea en monumenten. Tijdens de terugreis kregen ze zelfs een aantal taken aan boord toegewezen. De reis maakte een onvergetelijke indruk op de vrienden. Zo hield Cleveringa aan de reis een voorliefde voor het zeerecht over. Het driemanschap bleef lang bevriend en ontmoette elkaar met enige regelmaat. De zoon van Van Lookeren Campagne koos in 1951 voor een rechtenstudie in Leiden en kwam daardoor bij de jeugdvriend van zijn vader, Cleveringa, in de collegebanken terecht. Dit betekende niet dat Cleveringa hem anders behandelde dan andere studenten, maar een uitnodiging voor een diner bij Cleveringa thuis lag voor de zoon wel in het verlengde van de jeugdvriendschap.
‘Dit boek heeft Cleveringa mij voor mijn vertrek uit Leiden geschonken […] ik wil het daarom nu ook weer schenken, zodat het een plek vindt waar het bij uitstek thuishoort, waar het in goede handen is en geraadpleegd kan worden. Dit lijkt mij het meest in de geest van de toenmalige schenker, die een clubgenoot was van mijn vader.’
Jan van Lookeren Campagne
Het ontwerp van Cleveringa’s ex libris door Lebeau
Het ex libris in houtgravure voor Cleveringa werd in 1939 door Chris Lebeau (1878-1945) ontworpen. Hij ontwierp in datzelfde jaar ook het ex libris voor Cleveringa’s leermeester E.M. Meijers. Lebeau was een anarchistisch kunstenaar die zich weigerde te registeren in de Kultuurkamer en actief betrokken was bij het verzet in Nederland. Hij en Cleveringa zaten enige tijd als gijzelaars samen in kamp Vught. Daar zagen ze elkaar voor het laatst. Op 24 mei 1944 werden 783 gevangen op transport gesteld, naar later bleek met eindbestemming Dachau. Daar overleed Lebeau aan vlektyfus op 2 april 1945.
Op de voorstelling zien we een vergadering van vrije Friezen op de oude gerechtsplaats, ‘de Upstalboom’ bij het naburige Aurich in Oost-Friesland (tegenwoordig Duitsland). Daar werden in 1327 de stadsrechten van Appingedam in een de ‘buurbrief’ vastgelegd. Cleveringa werd geboren in Appingedam en met dit ex libris herdenkt hij deze stad als een persoonlijke plaats van herinnering en inspiratie.
Op 25 en 26 november worden in het binnen- en buitenland de jaarlijkse Cleveringa-oraties gehouden. Deze lezingen en debatten zijn online bij te wonen.