Tentoonstelling fotografisch oeuvre van wereldreiziger Alexine Tinne
In samenwerking met het Haags Historisch Museum en fotograaf Dagmar van Weeghel presenteert Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL) als eerste een overzicht van het fotografisch oeuvre van Alexine Tinne (1835 – 1869). Nieuw onderzoek naar haar leven en werk is aanleiding voor een herwaardering van deze eigenzinnige ‘Haagse dame’.
Tinne was in de negentiende eeuw niet alleen wereldberoemd vanwege haar onverschrokken reizen, maar ook een van de belangrijkste pioniers uit de begintijd van de fotografie in Nederland. In de tentoonstelling zijn foto’s te zien die ze zelf maakte, waar ze op stond en die ze in bezit had. Haar negentiende-eeuwse foto’s gaan een dialoog aan met het werk van de hedendaagse fotograaf Dagmar van Weeghel. Maartje van den Heuvel, conservator Fotografie van de UBL, is gastcurator van de tentoonstelling Alexine Tinne, fotograaf - Haar wereldbeeld. De tentoonstelling is van 11 december 2021 tot en met 12 juni 2022 in het Haags Historisch Museum te zien.
Experimenteerdrang
Alexine verdiepte zich in het fotografisch procedé, iets dat voor een vrouw in die tijd zeer uitzonderlijk was. Ze bereikt er bijzondere resultaten mee en bestelt professionele camera’s waaronder een van het voor Nederland ongewoon grote formaat met glasnegatieven van bijna 40 x 50 cm. Ook maakt ze zich de ingewikkelde en veeleisende techniek van de natte collodiumdruk eigen, maakt uitzonderlijke interieurfoto’s en collages en oefent met een koets als rijdende doka. Door haar experimenteerdrang kunnen in diverse fotografische genres primeurs voor Nederland aan haar worden toegeschreven. In haar stadsfotografie legt ze een bijzonder moderne kijk aan de dag. Op reis maakt ze – vaak ook in samenwerking met lokale fotostudio’s – eigenzinnige, persoonlijke portretfoto’s van haar reisgezelschap, foto’s die we tegenwoordig ‘inclusief’ zouden noemen en afwijken van het toen gangbare oriëntalistische beeld. Alexine Tinne is dan ook met recht de eerste vrouwelijke fotograaf van belang binnen de Nederlandse fotografie.
De tentoonstelling legt nieuwe verbanden met bekende namen uit de fotografiegeschiedenis, zoals de Britse fotograaf Francis Frith (1822-1898). Zij ontmoetten elkaar op doortocht in Egypte en het is waarschijnlijk dat Alexine met Frith’s camera heeft gefotografeerd. Bovendien is ze hoogstwaarschijnlijk te zien op twee foto’s die Frith maakte van tempels in Egypte. Terug in Den Haag blijkt zij fotografische experimenten te hebben uitgevoerd met de Engelse fotograaf Robert J. Bingham, waarvan in de tentoonstelling nieuw ontdekt materiaal wordt getoond.
-
Groepsportret van 21 mannen en vrouwen uit het reisgezelschap van Alexine Tinne, Algiers, 1865, collectie Haags Gemeentearchief -
Alexine Tinne te paard in Haagse Manege, fotograaf Maurits Verveer, collectie Rijksmuseum, Nationaal Archief en Koninklijke Verzamelingen -
Huis te Algiers, fotograaf Alexine Tinne, collectie Haags Historisch Museum -
Habiba, lid van het reisgezelschap van Alexine Tinne, Napels, 1865, collectie Haags Gemeentearchief -
Gezicht op het Tournooiveld vanaf de Hoge Nieuwstraat naar de Korte Vijverberg, foto Alexine Tinne, collectie Haags Gemeentearchief -
Huiskamer Lange Voorhout 32, fotograaf Alexine Tinne collectie Haags Historisch Museum
Originele afdrukken en negatieven
Negentiende-eeuwse fotografie is uiterst kwetsbaar – reden dat een groot aantal originele afdrukken en negatieven in aangepast licht en in speciale donkere kamers te zien zijn. Bovendien worden deze originele foto’s begin maart grotendeels gewisseld. Dit heeft als bijkomend effect dat de liefhebber bij een tweede bezoek na 11 maart een grotendeels nieuwe tentoonstelling kan zien. Om Tinne’s oeuvre te begrijpen zijn een aantal kwetsbare objecten in gereproduceerde vorm te zien. En om haar inclusieve blik te laten zien en de foto’s een dialoog te laten aangaan met hedendaagse portretten, zijn een viertal foto’s gescand, digitaal gerestaureerd en als hoogwaardige tentoonstellingsdruk uitgevoerd.
Door selecties reisfotografie, maar ook landkaarten en bijzondere reisalbums geïllustreerd met prenten uit de beroemde fotocollectie van de UBL wordt de wereld van Alexine’s Midden-Oosterse en Noord-Afrikaanse reisbestemmingen zichtbaar gemaakt. Alexine deed in Afrika een aantal fotostudio’s aan waar ze met de plaatselijke fotograaf portretten maakte van haar bonte reisgezelschap. Door vergelijk met meer oriëntaals gekleurde wetenschappelijke en toeristische fotoportretten wordt duidelijk hoe afwijkend en ‘inclusief’ de wereldkijk van Alexine Tinne was.
Serie Nader tot Tinne
Een link naar het heden en de relevantie die het werk van Tinne ook nu nog heeft wordt duidelijk door de combinatie in de tentoonstelling met twee series portretten, gemaakt door fotograaf Dagmar van Weeghel (1974) – tevens initiatiefneemster van deze tentoonstelling. Zij raakte gefascineerd door Tinne’s persoon en nalatenschap. In haar serie Nader tot Tinne wekt Van Weeghel in geënsceneerde portretten de historische figuur Tinne tot leven. Met Van Weeghel’s serie Diaspora – statige portretten van Afrikaanse migranten in België en Nederland – wordt een link naar het heden getrokken. Net als Tinne en haar gezelschap in Afrika, zoeken de immigranten in Europa naar nieuwe sociale verbintenis, over de grenzen van cultuurverschillen heen. Nog altijd is het nu, net als in de negentiende eeuw, een statement om mensen van verschillende huidskleur en komaf gelijkwaardig af te beelden.
