James Bond, het culturele fenomeen - een leeslijst
Met de schepping van James Bond legde de auteur Ian Fleming de grondslag voor een ongekend succesvol media-fenomeen. In 1953 verscheen het eerste boek met James Bond in de hoofdrol en sindsdien is hij de hoofdpersoon geweest in boeken, films, stripverhalen en computerspellen. Op 30 september verschijnt de vijfentwintigste Bond-film, 'No Time to Die', en er wordt nu al nagedacht over een nieuwe film. James Bond is veranderd van een personage in een cultureel icoon.
Onderzoekers proberen sinds de jaren zestig om het succes van James Bond te verklaren en zijn invloed te duiden. Waarom zijn aspecten van het Bond-fenomeen, zoals de Bond girls, de technologische gadgets en de (vaak buitenlandse) megalomane schurken, zo populair? En hoe moeten we ze interpreteren?
De Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL) heeft een grote verzameling academische werken over en analyses van het Bond-fenomeen, evenals biografieën van Bonds schepper Ian Fleming.
Alle boeken in de onderstaande lijst zijn afkomstig uit de collecties van de UBL, maar zijn slechts een selectie van de honderden boeken die de UBL over dit onderwerp bezit. Klik op de link onder de titel van het boek om het aan te vragen, of zoek zelf in onze Catalogus.
Kingsley Amis, The James Bond dossier
1965
Kingsley Amis was een van de eersten die een serieuze analyse maakte van de James Bond boeken. Zijn boek verscheen minder dan een jaar na de dood van Ian Fleming. Hij was vrijwel de perfecte persoon om deze analyse te schrijven omdat hij zowel carrière had gemaakt als romancier, dichter als (academisch) literair criticus. Zijn pleidooi om Flemings werk te beoordelen op zijn eigen merites in plaats van het af te doen als platte lectuur legde de basis voor vele latere literaire analyses van Flemings boeken. Kingsleys analyse is des te interessanter omdat hij de eerste was die een post-Fleming Bond-roman schreef. Zijn thriller Colonel Sun (1966) wordt door velen gezien als een van de beste Bond-verhalen die na de dood van Fleming verscheen.
The Man with the Golden Typewriter: Ian Fleming's James Bond Letters
2016
Er zijn verschillende biografieën geschreven over Ian Fleming, maar een van de beste manieren om hem te leren kennen is door zijn brieven te lezen. Flemings neef Fergus maakte een selectie van brieven van en aan Fleming, en ordende ze op zo’n manier dat elke sectie een bepaald Bond-boek bespreekt. Het boek is een goudmijn voor anekdotes, zoals het feit dat hij daadwerkelijk een met goud vergulde typemachine bezat. Hij kocht het voor zichzelf om te vieren dat hij het eerste Bond-verhaal, Casino Royale, had afgeschreven. De brieven tonen een Fleming die veel sympathieker overkomt dan vaak wordt gedacht. Ook benadrukken de brieven de afstand tussen Fleming en zijn literaire creatie. In een van zijn brieven schrijft Fleming: “Als je ook maar een greintje intelligentie bezit, is het moeilijk om een karakter als James Bond serieus te blijven nemen.”
Monica Germanà, Bond Girls: Body, Fashion and Gender
2020
Zowel Ian Fleming als James Bond zijn regelmatig afgedaan als seksisten. En het klopt dat vrouwen regelmatig worden geportretteerd als hulpeloze wezens of hersenloze schoonheden. Het Bond-fenomeen kan niet geduid worden zonder serieus te onderzoeken hoe het omgaat met gender-verhoudingen. Sterker nog, meerdere auteurs stellen dat het mogelijk is om de Bond-boeken en -films ánders te lezen, als werken die traditionele genderverhoudingen ter discussie stellen. Germanà onderzoekt in haar boek hoe vrouwelijke (en mannelijke) karakters worden omschreven en gekleed. Ze stelt dat een “precieze blik op mode – en manieren van consumeren – leidt tot een meer genuanceerde – en subversieve – blik op de wereld van de Bond Girls”.
Claire Hines (ed.), Fan Phenomena: James Bond
2015
Hoeveel Bond-fans zijn er nodig om een lamp te vervangen? Elf: Een om de nieuwe lamp erin te draaien en tien om te klagen dat het origineel beter was. Deze grap van Ajay Chowdhury, woordvoerder van de James Bond international fanclub, toont hoe emotioneel Bond-fans kunnen reageren als er iets verandert in de wereld van Bond. Dit boek onderzoekt de verschillende manieren waarop fans de films en boeken lazen, waardeerden en zich toe-eigenden. Het is samengesteld door Claire Hines, die al eerder het boek The Playboy and James Bond schreef, en licht onderwerpen uit zoals fans die hun eigen Bond-films mixen, hun eigen Bond-mode creëren of anderszins de Bond lifestyle proberen te leven. De bundel schept een veelzijdig en diepgaand beeld van de fancultuur die is ontstaan rondom het fenomeen James Bond.
Edward Comentale et al (eds.), Ian Fleming and James Bond: The cultural politics of 007
2005
Boeken en films over James Bond zijn niet domweg onschuldige culturele uitingen. Ze vormen afspiegelingen van maatschappijvisies op zaken zoals gender, huidskleur, geopolitiek en technologie. Tegelijkertijd hebben ze een vormende werking op deze visies, omdat gender, huidskleur, geopolitiek en technologie een prominente rol spelen in de verhalen. De Bond-films gebruiken op een slimme manier humor om ideeën over gender-verhoudingen tegelijkertijd te uiten én te ondermijnen. In de bundel van Edward Comentale en collega’s belichten wetenschappers vanuit verschillende perspectieven hoe maatschappelijke ontwikkelingen in de Bond-boeken worden gepolitiseerd. De hoofdstukken bespreken thema’s zoals de Britishness van Bond, Flemings houding tegenover de moderne tijd en homoseksualiteit en, opnieuw, Bonds lifestyle.
André Millard, Equipping James Bond: Guns, Gadgets, and Technological Enthusiasm
2018
Hoewel technologische “gadgets” slechts een heel kleine rol speelden in Flemings boeken, werden ze al snel een van de hoofdbestanddelen van de Bond-films. In de films leunt Bond zwaar op technologische hulpmiddelen en maken ook zijn vijanden gebruik van computers, geavanceerde raketten en satelliet-lasers om de wereld te gijzelen. Technologische ontwikkelingen zijn tegelijkertijd levensbedreigend, levensreddend en sowieso een integraal onderdeel van de moderne tijd geworden. In Equipping James Bond analyseert Millard de ambivalente houding van Fleming tegenover technologie, de rol die technologie speelt in zijn boeken en ten slotte in de films. Hij plaatst zijn analyse in een groter verhaal over de geschiedenis van spionage en maatschappelijke visies op technologische ontwikkelingen.
Neem contact op met uw vakreferent
Mist u een boek in deze lijst of wilt u de UBL vragen een boek over James Bond of de culturele impact van Ian Fleming's werk te verwerven? Neem dan contact op met onze vakreferenten.